Hoe heurt het eigenlijk? Luzac-leerlingen worden bewust van hun eigen waarden en normen
Wat zijn de ongeschreven regels? Wat vind je belangrijk? Welke afspraken wil je met klasgenoten maken, zodat je je op je gemak voelt? We zijn ons meestal niet bewust van onze normen en waarden, omdat ze onderdeel van ons zijn. Maar ze zijn wel bepalend voor ons gedrag, wat weer bepaalt in hoeverre wij en anderen zich thuis voelen! Tweedeklassers van Luzac krijgen daarom, tijdens de module ‘Hoe heurt het eigenlijk’ van onze levenskunde-leerlijn, een helder beeld van hun eigen waarden.
De titel van de module verwijst naar het gelijknamige programma van Jort Kelder, waarin hij onderzoekt wat goede manieren en etiquette zijn. De leidende vragen van het programma waren ‘wat doe je wel’ en ‘wat doe je vooral niet?’. Leerlingen leren dat zoiets voor iedereen kan verschillen. Een voorbeeld: in Nederland kennen we een kleine machtsafstand en vinden we het beleefd om elkaar altijd aan te kijken. In China vinden ze het juist respectvol als je personen met autoriteit niet aankijkt.
Leerlingen gaan inzien dat deze normen en waarden natuurlijk niet zomaar uit de lucht komen vallen. Ze denken na over de verschillende bronnen die ze waarden en normen meegeven, zoals hun gezin. Ze illustreren hoe ze thuis met elkaar aan de eettafel zitten, wat gasten zou opvallen en wat hen trots maakt op hun familie. Ook bespreken ze wat (religieuze) waarden zoals naastenliefde en dankbaarheid voor hen betekenen.
Afspraken met jezelf én anderen op basis van verschillende waarden
Leerlingen gaan met elkaar in gesprek over hun ‘norm’aal, delen wat ze belangrijk vinden in de klas en welke gezamenlijke afspraken ze kunnen maken waardoor ze fijn samenwerken. Is respect een belangrijke waarde voor je en vormt dat ieders mening wordt gehoord een bijpassende norm? Dan kunnen leerlingen afspreken om niet door elkaar heen te praten. Maar een afspraak heeft alleen nut als deze gewaarborgd wordt. Daarom leren ze hoe ze iemand erop kunnen aanspreken als afspraken niet worden nageleefd. Vanuit de ik-vorm en met de ‘sandwichfeedbackmethode’: leerlingen plaatsen verbeterpunten tussen twee positieve opmerkingen in. Een toegankelijke manier om op te komen voor je waarden.
De gemaakte afspraken hoeven niet alleen gericht te zijn op een collectief belang. Ze kunnen ook bijvoorbeeld leiden tot meer zelfinzicht. Leerlingen van Luzac Eindhoven spraken met elkaar af om naar zichzelf te kijken door de ogen van een ander. Zo krijgen ze een beeld van hoe de ander hen ziet, wat soms verschilt van de werkelijkheid. Dat is voor de ander ook weer goed om te weten. Een leerling kreeg bijvoorbeeld te horen dat hij heel stoer overkomt, waarop hij antwoordde: ‘’Dat lijkt misschien zo, maar van binnen ben ik eigenlijk onzeker.’’
Leerlingen stelden individuele doelen op basis van hun waarden, waarvoor ze de bijpassende normen en afspraken nog niet hadden gevonden. Een leerling wilde zich graag beter concentreren op school. Daar had hij meer energie voor nodig. De oplossing? Minder gamen, meer buitenspelen én meer slapen. Hij maakte daarom de afspraak met zichzelf om maandag zijn gameconsole in te leveren bij zijn moeder, die hij dan donderdag weer terugkreeg.
Ook deelden leerlingen waarom ze reageren op bepaalde situaties om het gesprek aan te gaan over hoe ze hiermee kunnen omgaan. Een jongen vertelde dat hij lekker eten heel belangrijk vindt en zijn dag is verpest wanneer er een avondmaal op de planning staat dat hij niet lekker vindt. Zijn klasgenoot tipte: ‘’Zorg ervoor dat je in ieder geval een heerlijke lunch hebt, zodat je weer iets hebt om naar uit te kijken!’’.
Verschillende waarden en normen rondom bedrijven en gebeurtenissen
Leerlingen krijgen niet alleen inzicht in de normen en waarden van mensen, maar ook in die van organisaties. Zo achterhalen ze wat de waarden van Luzac zijn. Door welke gebeurtenissen heb je deze leren kennen? Goed om over na te denken: leerlingen krijgen in hun leven immers met waarden van verschillende scholen en bedrijven te maken. Als die overeenkomen met jouw eigen normen en waarden, voel je je er sneller thuis.
Ook staan leerlingen stil bij de rituelen die betekenis geven aan gebeurtenissen die zij belangrijk vinden (zoals een geboorte of diploma-uitreiking) en kaders geven voor passend gedrag. Ze worden afsluitend uitgenodigd om samen een zelfbedacht ritueel te introduceren voor Luzac op een specifiek moment, zoals de dag van een leraar op 5 oktober.
Een fijne omgeving voor jezelf en voor anderen
Aan het einde van de module weten leerlingen goed wat zij belangrijk vinden, wanneer ze zich op hun gemak voelen en welke normen voor dit comfortabele gevoel zorgen. Het geeft ze de tools om goed te kunnen signaleren of een school, sportvereniging of bijbaan bij ze past en om hun gewenste omgangsvormen te waarborgen. Maar het doet ze ook beseffen dat uit hun waarden voortgekomen normen voor de ander helemaal niet zo vanzelfsprekend hoeven zijn. Kortom: leerlingen ontdekken goed hoe ze rekening kunnen houden met zichzelf én met anderen. En daar wordt de omgang voor iedereen alleen maar leuker op!