Les in levenskunde: onmisbare vaardigheden en inzichten voor nu en de toekomst

Bij Luzac focussen we niet alleen op de cognitieve ontwikkeling van leerlingen. We leren ze ook om als sterke en evenwichtige mensen in het leven te staan. Dat doen we onder andere met ons vak levenskunde, waarin leerlingen vanaf schooljaar 2022/2023 met een nieuwe leerlijn zichzelf leren kennen. Ze ontwikkelen vaardigheden die ook na de middelbare school van grote meerwaarde zijn. Jackeline Tullenaar en Rowie van Zon, rector en leerlingbegeleider bij Luzac Eindhoven, vertellen wat het vak inhoudt.

Waarom is het vak Levenskunde ontstaan?

Jackeline: ‘’We vinden het belangrijk om leerlingen niet alleen te begeleiden in hun cognitieve, maar ook in hun persoonlijke ontwikkeling. Daarom krijgt elke leerling individuele leerlingbegeleiding en een loopbaanbegeleidingstraject. En daarnaast geven we het vak Levenskunde, waarin leerlingen niet alleen belangrijke vaardigheden, maar ook een goed zelfbewustzijn en hun eigen wereldbeeld ontwikkelen.’’

‘’Doordat ons onderwijs kleinschalig is en persoonlijke aandacht centraal staat, kunnen wij deze extra bagage geven. Het vak Levenskunde is geen nieuw vak bij Luzac, maar we hebben er nu een leerlijn bij ontwikkeld. En waar eerst vakdocenten het vak gaven, staan vanaf dit schooljaar de leerlingbegeleiders, die het meest dichtbij de leerlingen staan, voor de klas.’’

Rowie: ‘’Met het vak levenskunde krijgen leerlingen (sociale) vaardigheden en zelfinzichten voor in de toekomst. Zo leren ze bijvoorbeeld presenteren; iets wat je ongetwijfeld in het vervolgonderwijs moet doen, maar vooraf niet echt leert. Maar ze krijgen ook inzicht in hoe ze zich gedragen en wat hun kwaliteiten en uitdagingen zijn. De input vanuit de leerling zelf is bij dit vak heel belangrijk. En een veilige omgeving daarmee ook. Leerlingen delen namelijk veel persoonlijke verhalen.’’

Hoe zorg je voor die veilige leeromgeving?

Rowie: ‘’Doordat de klassen zo klein zijn, kennen de leerlingen elkaar goed. En ik geef de lessen zelf. Als leerlingbegeleider sta ik al dichtbij de leerling, doordat we elkaar veel spreken over hoe het gaat en samen aan leerdoelen werken. Ze zien mij 6 a 7 uur per week. En toch krijg ik met het vak levenskunde een heel andere band met ze. Zij stellen zich kwetsbaar op en ik doe dat ook. Zo creëren we samen een veilige wisselwerking.’’

Wat leren de leerlingen zoal tijdens het vak levenskunde?

Jackeline: ‘’Het vak omvat vier verschillende thema’s die elk schooljaar weer terugkomen, namelijk: Effectief communiceren persoonlijke effectiviteit, persoonlijke balans en Levenskunde Internationaal. Laatstgenoemde behandelen we vanaf de tweede klas. In de eerste klas krijgen de leerlingen ‘actualiteit’ hiervoor in de plaats.’’

‘’Elk schooljaar ontwikkelt de leerling tijdens het eerste blok zijn presentatievaardigheden; iets waar studenten steevast tegenaanlopen, omdat ze niet hebben geleerd hoe ze dit precies kunnen doen. Het vak levenskunde maakt leerlingen hiermee stap voor stap vertrouwd: van een focus op basisvaardigheden en een korte presentatie over je passie in klas 1 tot een Ted talk in het voorexamenjaar.’’

‘’Het thema ‘persoonlijke effectiviteit’ maakt leerlingen bewust van hun eigen kwaliteiten, gedrag en uitdagingen. Ze ontdekken hun cirkel van invloed en hoe ze anderen kunnen stimuleren in hun ontwikkeling. En binnen het thema ‘persoonlijke balans’ staan hun fysieke en mentale gezondheid en voeding centraal.’’

‘’Voor de internationale verdieping halen we de wereld van buiten naar binnen door een connectie te leggen met scholen in Azië. Hiervoor slaan we de handen ineen met Globewise, een organisatie die zich inzet voor de toegang tot onderwijs voor jongeren in ontwikkelingslanden. Het doel van de internationale verdieping: onze leerlingen laten zien hoe het bestaan daar is, maar ook om de leerlingen daar te laten zien hoe het hier is. Niet alleen om de verschillen aan te duiden in cultuur, eten en beleving. Maar juist ook de overeenkomsten. Zij hebben dezelfde opdrachten als wij en die delen we met elkaar. Alle leerlingen maken bijvoorbeeld een filmpje waarin ze zich voorstellen en een interview dat ze zelf voorbereiden.’’

‘’Uiteindelijk werken de leerlingen van Luzac naar een fundraising event toe, waarmee ze geld ophalen voor een project van Globewise.’’

Hoe verloopt een les?

Rowie: ‘’Leerlingen krijgen elke week 1 uur les in levenskunde. We voeren veel gesprekken en gaan aan de slag met verschillende opdrachten. Vaak staat er een vraag centraal, zoals: wat is mijn superkracht? Ze ontwikkelen elke les nieuwe vaardigheden. En elk schooljaar weer gaan we weer wat dieper op de stof in.’’

‘’We werken bijvoorbeeld in het eerste blok van klas 1 naar een presentatie toe. Dat doen we stap voor stap, zodat ze er langzaamaan vertrouwd mee raken. In de eerste week interviewen leerlingen elkaar, om vervolgens een korte presentatie te geven over de klasgenoot die ze hebben gesproken. De leerlingen stellen zich hierbij meteen kwetsbaar op, wat direct zorgt voor een verbinding met elkaar.’’

‘’En tijdens elke les krijgen leerlingen 10 minuten de tijd om te schrijven in hun levenskundeboekje. Dat kan over van alles gaan, zoals een leuk verhaal of iets wat ze kwijt willen. Dit hoeft overigens niet.

Wat voor effect heeft het vak op kinderen?

Jackeline: ‘’We zitten middenin het schooljaar waarin we het vak voor het eerst in deze vorm aanbieden. Ons doel is om terug te horen dat leerlingen de tips die ze hebben gehad, kunnen inzetten bij andere vakken.. En dat ze zich sterk voelen! We horen al terug dat leerlingen het een leuk vak vinden en dat het ervoor zorgt dat ze nog prettiger met elkaar omgaan. Vooral de vaardigheden om goed feedback te geven, komen al mooi tot hun recht.’’

Rowie: ‘’Leerlingen worden heel autonoom en bewust van zichzelf door de lessen en zeggen bijvoorbeeld al eens: ‘’wat ik net zei is niet zo handig, nu kom ik heel bot op je over.’’ Ik zie dat er meer openheid is op school. Leerlingen durven open te praten en voelen zich zekerder over hun capaciteiten. Als leerlingen een presentatie moeten geven, zeggen ze nu: dat kan ik!’’