Professor Erik Scherder geeft lezing bij Luzac Zwolle: ”Daag uit die hersenen”

Hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder heeft op 8 november een inspirerende lezing gegeven bij Luzac Zwolle! De bekende wetenschapper nam bezoekers en livestreamers mee op reis door de complexe wereld van het puberbrein.  

Het enthousiasme van Professor Scherder bracht het publiek van het begin tot het einde op het puntje van hun stoel. Tijdens zijn inspirerende presentatie gaf hij inzicht in hoe kinderen een basis leggen voor de rest van hun leven, met cruciale rollen voor de frontale en pariëtale kwabben in diverse cognitieve functies. Van plannen, het werkgeheugen en impulsbeheersing tot motivatie, initiatief nemen en zelfreflectie.   

Tijdens de puberteit zijn deze hersengebieden volop in ontwikkeling. Die wil je natuurlijk goed benutten! Voor nu, maar ook voor later. Tot het dertigste levensjaar bouw je immers aan een cognitieve reserve waar je je hele leven van profiteert en waarmee je langer beschermd bent tegen ouderdomsziekten.  

De missende rem van de prefrontale cortex

Tussen de 10 en 20 jaar vindt er een reorganisatie van het zenuwstelsel plaats en zijn we nog niet zo goed bestand tegen signalen van angst en depressie vanuit onze amandelkern (amygdala). Die remmen we met onze frontale kwab, het hersengebied dat nog volop in de steigers staat. Angsten en onzekerheden krijgen mogelijk nog makkelijk de overhand. Als ouder of docent kun je hier een positieve invloed op uitoefenen door oprechte complimenten te geven. Zeg regelmatig: ‘’Dat heb je goed gedaan!’’ of ‘’Ik weet dat je het kunt!’’.  

De prefrontale cortex heeft tevens nog onvoldoende invloed op de beloningsgebieden. Het resultaat: een ongeremd verlangen. Bij de verwachting van iets leuks maak je dopamine aan. Risicovolle gewoonten, zoals roken, vapen en drinken worden in de puberteit steeds interessanter. Als het moment dan daar is, komen de stoffen oxytocine, endorfine en dopamine vrij. De scherpe kantjes van je onzekerheden verdwijnen, dat voelt goed! 

Maar de negatieve effecten van alcohol zijn groot. In alcohol zit ethanol, een stof die bepaalde hersengebieden en hun zeer belangrijke verbindingen in het zich volop ontwikkelende brein beschadigt. Dit heeft op den duur gevolgen, onder meer voor die groeiende cognitieve functies, zoals aandacht en werkgeheugen. 

De verleiding weerstaan, is desondanks voor veel jongeren niet zo makkelijk. Professor Scherder: ‘’In de puberteit is de externe referentie ontzettend belangrijk, terwijl je interne referentie nog groeit. Daardoor ga je snel mee met de groep. Het is daarom van belang dat we de groep meekrijgen om de slechte dingen voor het brein niet te doen. Haal als ouder ook vooral die fles wijn van tafel.’’ 

 

Educatie, een verrijkende omgeving en beweging: een onmisbare combinatie voor een goede basis

Pubers, hun ouders en scholen kunnen verschillende dingen doen om de ontwikkeling van dat brein in goede banen te leiden. Misschien wel de meest eenvoudige stimulans krijgt in onze huidige maatschappij maar weinig aandacht: beweging. Als je maximaal wilt investeren in de mogelijkheden van je brein, zijn cognitieve en fysieke uitdagingen onlosmakelijk met elkaar verbonden. ‘’Bewegingsarmoede is een pandemie’’, roept de professor. ‘’Eigenlijk zou iedereen elke half uur drie minuten moeten wegen! Dat bevordert de ontwikkeling van het brein. Bovendien worden kinderen daar alleen maar rustiger van en neemt de concentratie direct toe.’’ 

Cognitieve uitdaging is tevens – op elke leeftijd – een absolute must voor hersenfitheid. Het is belangrijk dat je dagelijks je hersenen flink laat kraken! Als je leest, is je brein een stuk actiever dan tijdens je schermtijd. Als je dan toch graag even achter een scherm kruipt, is een complexe game met verschillende levels nog helemaal niet zo slecht. Urenlang scrollen op oppervlakkige apps daarentegen, daagt je brein niet uit en vermindert je concentratievermogen.

Een initiatief van Luzac Zwolle  

Jos de Vries, rector van Luzac Zwolle, organiseerde de lezing. ‘’Luzac bestaat dit jaar veertig jaar. Dat is voor heel Luzac een bijzondere mijlpaal. Want al veertig jaar gaan wij een stap verder bij de begeleiding van leerlingen. De basis ligt in onze kleine klassen, maar nog belangrijker is de warme leerlingbegeleiding die wij aanbieden. Daardoor bereiken wij effecten die ouders soms voor onmogelijk houden, maar die wij als Luzac inmiddels bijna normaal vinden. Wij noemen dat het #LuzacEffect.

We geven niet alleen les in vakken zoals biologie en aardrijkskunde, maar vinden we onze leerlijn Levenskunde minstens zo belangrijk. Leerlingen werken daarin aan belangrijke competenties zoals presenteren en persoonlijke balans. Weten hoe het puberbrein werkt en leert, is voor ons dus van groot belang.’’